Edinburgh was een belangrijke stad, zowel politiek, commercieel, als militair. Sinds 1437 is het de hoofdstad van Schotland en als 'Royal Burgh' had het een regionaal monopolie op internationale handel. Voor een vijandig leger dat door de Borders aanvalt, is het de eerste stad die het tegenkomt. Dus waar zijn de stadsmuren?

Edinburgh had voor zover we weten drie muren: de King's Wall (vóór 1427), de Flodden Wall (1513) en de Telfer Wall (1628). Het is zeer waarschijnlijk dat er oudere muren zijn geweest, mogelijk een palissade of een aarden wal, maar die worden niet expliciet genoemd in historische bronnen. Daarin wordt echter wel gesproken over poorten, al zo vroeg als 1180, waarmee hun bestaan indirect bewezen wordt. Deze muren dienden in principe een verdedigingsdoel, maar ze waren nog veel effectiever bij het heffen van tol op goederen en verkeer, en als barrière tegen smokkelaars. Desalniettemin was de King's Wall een militair bouwwerk, hetgeen koning James II er in 1450 toe bracht een vergunning af te geven voor het versterken van de verdedigingswerken. Volgens dat document "vreest [de bevolking] het kwaad en onrecht van onze Engelse vijand."

Zoals te zien op het kaartje, omvat de King's Wall (in het oranje) slechts een piepklein deel van de stad en reikt deze niet eens tot de Cowgate. Vergelijk dat met de Flodden Wall (in het rood) van nog geen 100 jaar later en het wordt meteen duidelijk hoe razendsnel de stad zich uitbreidde in de late Middeleeuwen. Edinburgh is op dat moment een van slechts drie Schotse steden met een stenen ommuring, naast Perth en Stirling. Dat er vrijwel niets bewaard is gebleven van de King's Wall is te verklaren door het feit dat deze halverwege de helling tussen de Mile en de Cowgate loopt en haaks op de richting van de straten. Het enige stuk metselwerk waarvan we vandaag de dag vermoeden dat het deel uitmaakte van de King's Wall is te vinden in Tweeddale Court. Het moet echter gezegd worden, dat er bij recente opgravingen nabij de Cowgate stukken van een middeleeuwse muur gevonden zijn. Er wordt gespeculeerd dat dit deel is van de King's Wall, die daardoor aanmerkelijk lager op de helling zou komen te liggen dan tot nu toe wordt aangenomen.

Het volgende grote bouwproject werd begonnen in 1513, vlak na de rampzalige Slag bij Flodden. Een Schots leger onder leiding van koning James IV werd door de Engelsen verpletterd, waarbij James de dubieuze eer opstreek als laatste Britse koning op het slagveld te overlijden. Toen het nieuws van deze nederlaag Edinburgh bereikte, besloot de burgerij zonder aarzeling de verdediging van de stad aan te scherpen. De Flodden Wall, zoals deze nieuwe muur bekend kwam te staan, liep zuidwaarts vanaf het kasteel, langs de Vennel en om Greyfriars heen, om vervolgens een eind parallel te lopen aan de Royal Mile tot aan de Pleasance. Daarna ging het met een scherpe bocht linksom naar de Royal Mile en de Netherbow Port en verder tot aan de vallei met het Nor'Loch. Dit stuwmeer vormde een natuurlijke barrière in het noorden, waardoor extra bescherming hier overbodig werd geacht.

Deze nieuwe muur omvatte een aanmerkelijk groter oppervlak dan de King's Wall, maar alsnog was dit slechts 57 hectare. Tot halverwege de 18e eeuw was dit de stadsgrens van de Royal Burgh en om van de bijbehorende privileges gebruik te maken, moest men binnen de stadsmuren wonen. Het is moeilijk om betrouwbare bevolkingsaantallen te vinden voor die periode, maar de meeste schattingen voor de vroege 16e eeuw liggen tussen 8.000 en 12.000. Na honderd jaar was dit gegroeid tot 20.000 à 25.000; slechts twintig jaar later stond de teller op 30.000; en toen in 1755 een officiële volkstelling werd gehouden, kwam men tot 57.000!

Halverwege de 18e eeuw barstte de stad zowat uit haar voegen en de laatse toevoeging (de Telfer Wall uit 1628, in het paars) veranderde daar met een schamele 4 hectare extra maar weinig aan. Het was echter ook rond deze tijd dat de eeuwenoude privileges van de Royal Burgh werden ingetrokken, waardoor stadsmuren in de middeleeuwse stijl geen enkel nut meer hadden. Binnen dertig jaar tijd waren de meeste bastions ontmanteld en waren de poorten met de grond gelijk gemaakt. Stukken muur die in de weg stonden van onze uitbreidingsdrang werden zonder pardon gesloopt en sommige delen waren zodanig verwaarloosd dat ze spontaan instortten. Tegenwoordig is er vrijwel niets meer over, maar voor wie weet waar hij moet kijken, valt er hier en daar nog wel wat te ontdekken.

Afbeeldingen:

• King's Wall, Tweeddale Court Image Credit: Jonathan Oldenbuck
• Ommuringen op modern stratenplan Image Credit: Jonathan Oldenbuck
• Bastion in de Vennel (Flodden en Telfer Wall) Image Credit: Jonathan Oldenbuck
• Gedenkplaat Netherbow Port Image Credit: Kim Traynor